el-GRen-US
 
ΕΛΟΝΟΣΙΑ >  Πληροφορίες για Επαγγελματιες > Το παράσιτο & η μετάδοση
ΕΛΟΝΟΣΙΑ
Το παράσιτο & η μετάδοση
Πλασμώδια που προσβάλλουν τον άνθρωπο

Μέχρι πρόσφατα, τέσσερα ήταν τα πλασμώδια που εθεωρούντο υπεύθυνα για τη νόσηση από ελονοσία στους ανθρώπους: το P. vivax, το P. falciparum, το P. ovale και το P. malariae. Μόλις το 2008, το P. knowlesi, το οποίο εθεωρείτο ότι προσέβαλε αποκλειστικά πιθήκους του γένους macaque, αναγνωρίστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως το πέμπτο υπεύθυνο πλασμώδιο ελονοσίας στον άνθρωπο (μορφή ζωνόσου ελονοσίας).[1]


Τρόποι μετάδοσης
Ο κύριος τρόπος μετάδοσης της νόσου είναι με το τσίμπημα από ένα μολυσμένο θηλυκό κουνούπι (ενδιάμεσος ξενιστής) του γένους των ανωφελών το οποίο πρωτύτερα είχε τσιμπήσει ένα άτομο (κύριος ξενιστής) με παρασιταιμία. Λιγότερο συχνοί τρόποι μετάδοσης είναι με: μετάγγιση μολυσμένου αίματος, μεταμόσχευση οργάνων, μολυσμένες βελόνες, από τη μητέρα στο έμβρυο στη διάρκεια της κύησης.[2]

Κύκλος ζωής του πλασμωδίου
Ο κύκλος ζωής (Εικόνα 1) είναι σχεδόν ίδιος και για τα πέντε πλασμώδια που προσβάλουν τον άνθρωπο και ακολουθεί τρία στάδια:

(Ι) μόλυνση του ανθρώπου με σποροζωίτες
(ΙΙ) ασεξουαλική αναπαραγωγή
(ΙΙΙ) σεξουαλικός τρόπος αναπαραγωγής

Τα δύο πρώτα λαμβάνουν χώρα αποκλειστικά εντός του ανθρωπίνου οργανισμού ενώ το τρίτο ξεκινά στον άνθρωπο και ολοκληρώνεται εντός του οργανισμού του κουνουπιού.
[3]



Εικόνα 1: ο κύκλος ζωής του πλασμωδίου [2]

Το θηλυκό ανωφελές κουνούπι τρέφεται συνήθως με νέκταρ φρούτων, όμως στη φάση της κυοφορίας επιζητά να τραφεί με ανθρώπινο αίμα για να χρησιμοποιήσει τα θρεπτικά συστατικά αυτού στην ανάπτυξη των ωών. Έτσι, ένα μολυσμένο θηλυκό κουνούπι, τσιμπώντας το άτομο, εγχύει απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος ποσότητα του μολυσμένου με σποροζωίτες (μολυσματική μορφή του πλασμωδίου) σιέλου που λειτουργεί ως τοπικό αντιπηκτικό για το ανθρώπινο αίμα το οποίο και επιθυμεί να αναρροφήσει. Αυτό, ουσιαστικά είναι το προαναφερθέν πρώτο στάδιο (στάδιο μόλυνσης) στον κύκλο ζωής του πλασμωδίου. 
Στη συνέχεια, και μάλιστα εντός 30- 60 λεπτών, οι σποροζωίτες, μέσω της αιματικής κυκλοφορίας, φθάνουν στο ήπαρ και εισέρχονται στα ηπατοκύτταρα. Εκεί, εντός 6- 7 ημερών, αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται ταχέως (κάθε σποροζωίτης εγείρει την παραγωγή 30.000 μεροζωιτών) σχηματίζοντας τους λεγόμενους σχιστοζωίτες από τους οποίους προκύπτουν οι μεροζωίτες που απελευθερώνονται στη συνέχεια στην αιματική κυκλοφορία κι έτσι ολοκληρώνεται η εξω- ερυθροκυτταρική ή πιο σωστά προ-ερυθροκυτταρική φάση στη ζωή του πλασμωδίου.
[3]


[Ιδιαίτερα για τα πλασμώδια P. vivax και P. ovale, υπάρχει το ενδεχόμενο, οι σποροζωίτες μετά την είσοδό τους στο ήπαρ, αντί να αρχίσουν τις αλλεπάλληλες διαιρέσεις, να μεταπέσουν σε μια φάση ύπνωσης σχηματίζοντας τους λεγόμενους υπνοζωίτες οι οποίοι μπορεί, όταν ενεργοποιηθούν μετά από εβδομάδες ή και μήνες, να επιφέρουν ετεροχρονισμένη εκδήλωση της νόσου και υποτροπές][2, 3]


Οι μεροζωίτες που είναι πλέον ελεύθεροι στην κυκλοφορία του ατόμου, εισβάλλουν στα ερυθρά αιμοσφαίρια (έναρξη ερυθροκυτταρικής φάσης)· αρχικά λαμβάνουν μια δακτυλιοειδή μορφή (ring stage) και στη συνέχεια παίρνουν τη μορφή των λεγόμενων τροφοζωιτών. Αυτοί, μην μπορώντας να διασπάσουν την αίμη, τη μετατρέπουν με τη βοήθεια ενζύμου σε αιμοζωίνη· η σφαιρίνη πέπτεται από το παράσιτο το οποίο χρησιμοποιεί τα αμινοξέα της προκειμένου για τον πολλαπλασιασμό του αφού το επόμενο βήμα είναι συνεχείς διαιρέσεις του πυρήνα του τροφοζωίτη. Οι τελευταίες οδηγούν στη δημιουργία του τελευταίου κυτταρικού σταδίου στο αίμα- αρχικά ανώριμου (immature schizont) και έπειτα ώριμου (mature schizont) σχιστοζωίτη- από το οποίο θα προκύψουν οι νέοι μεροζωίτες που όταν ωριμάσουν και με τη ρήξη του ερυθροκυττάρου, θα εισβάλουν σε άλλα ερυθροκύτταρα προκειμένου να ακολουθηθεί εκ νέου η ίδια διαδικασία (έτσι προκύπτει η παρασιταιμία). Ο πολλαπλασιασμός του πλασμωδίου εντός του ήπατος και των ερυθρών αιμοσφαιρίων αποτελούν το δεύτερο στάδιο, δηλαδή το στάδιο της ασεξουαλικής αναπαραγωγής.[3]


Ένα δεύτερο σενάριο στην εξέλιξη εντός των ερυθροκυττάρων είναι, αντί για ώριμους μεροζωίτες, να προκύψουν ανδρικά και θηλυκά γαμετοκύτταρα με άγνωστο μέχρι στιγμής μηχανισμό πυροδότησης αυτής της διαδικασίας. Όταν το κουνούπι τσιμπήσει ένα μολυσμένο άτομο που στο αίμα του κυκλοφορούν γαμετοκύτταρα, τα αναρροφά κι έτσι καταλήγουν στο στομάχι του όπου μετατρέπονται σε γαμέτες (θηλυκοί μακρογαμέτες και αρσενικοί μικρογαμέτες). Η επαφή αυτών των δύο μορφών οδηγεί στο σχηματισμό του ζυγωτού (σεξουαλικός τρόπος αναπαραγωγής) και η συγχώνευση των πυρήνων εντός του ζυγωτού έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μια ιδιαίτερης μορφής (ookinete, ωοκινέτη) η οποία διεισδύει στα κύτταρα του εντέρου του κουνουπιού όπου εξελίσσεται σε ωοκύστη. Στη συνέχεια, οι πολλαπλές διαιρέσεις του πυρήνα της ωοκύστης οδηγούν στο σχηματισμό δεκάδων χιλιάδων σποροζωιτών που με τη ρήξη της ωοκύστης απελευθερώνονται και μεταναστεύουν στους σιελογόνους αδένες του κουνουπιού όπου και παραμένουν μέχρι το επόμενο τσίμπημα οπότε και θα εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος του επόμενου «θύματος» σηματοδοτώντας την έναρξη ενός καινούριου κύκλου ζωής στον άνθρωπο.[3]



Η χρονική διάρκεια των σταδίων που περιγράφησαν είναι διαφορετική για το κάθε πλασμώδιο και φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 1)

Πίνακας 1, χρονική διάρκεια φάσεων κύκλου ζωής πλασμωδίου[3]
   Είδος πλασμωδίου
   P. vivax P. ovale  P. malariae  P.falciparum 
Προερυθροκυτταρικό στάδιο (ημέρες) 6 - 8 9  14 - 16  5 - 7
Ερυθροκυτταρικός κύκλος (ώρες) 48 50  72  48
Χρόνος επώασης (ημέρες) 
12 - 17 ή και 
μέχρι 6-12 μήνες
16 - 18 ή 
και περισσότερο
18 - 40 ή 
και περισσότερο
 9 - 14
Διάρκεια σταδίου δημιουργίας σποροζωιτών στο κουνούπι (ημέρες)  8 - 10 12 - 14   14 - 16  9 - 10


Το ανωφελές κουνούπι μπορεί να μολυνθεί εφόσον τραφεί στη διάρκεια της περιόδου κυκλοφορίας των γαμετοκυττάρων εντός της ανθρώπινης αιματικής κυκλοφορίας. Η διάρκεια της περιόδου αυτής ποικίλει αρκετά από εβδομάδες μέχρι μήνες και εξαρτάται από την ενδημικότητα της νόσου στην περιοχή, το είδος του παρασίτου και την πιθανότητα το άτομο να έχει λάβει ήδη ανθελονοσιακή θεραπεία.[4]



Αναφορές:

[1] Ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), www.who.int
[2] Ιστοσελίδα για την ελονοσία MalariaSite, www.malariasite.com

[3] David Warrell, Herbert Gilles, 2002, Essential Malariology 4th edition, Boston: Oxford University Press. 
[4] Ιστοσελίδα του Αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), www.cdc.gov


 Αρχική  | Επικοινωνία   | Χάρτης Ιστοτόπου   | Σύνδεσμοι 
Αυτός ο ιστότοπος έχει παραχθεί για τις ανάγκες του «Ειδικού προγράμματος ελέγχου για τον ιό του Δυτικού Νείλου και την ελονοσία, ενίσχυση της επιτήρησης στην ελληνική επικράτεια» και αντιπροσωπεύει τις απόψεις των συντακτών του. Οι απόψεις αυτές δεν έχουν υιοθετηθεί ή εγκριθεί με οποιοδήποτε τρόπο από την Ειδική Υπηρεσία του τομέα Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως θέσεις του Υπουργείο ή της Επιτροπής. Η Ειδική Υπηρεσία δεν εγγυάται την ακρίβεια των στοιχείων που περιλαμβάνονται στον παρόντα ιστότοπο, ούτε αποδέχεται την ευθύνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών αυτών.
Copyright 2012 - 2016 malwest.gr